Hatta yıllar önce Çin’de ürettirdiği tabletlerle Türkiye’de haftalık 50 bin satış rakamına ulaşıp bence Samsung’un Türkiye tablet pazarından çekilmesine neden olan reeder, o kadar hızlı davrandı ki bayram seyran, tatil demeden bir organizasyon düzenleyerek gazetecileri Samsun’a fabrika açılışına götürdü.
31 Ağustos günü Samsun’a gidip reeder’ın fabrikasını ziyaret eden gazeteciler, 11 Eylül’de de İstanbul Başakşehir’de General Mobile’ın fabrikasını gezme fırsatı yakaladılar. Üstelik General Mobile, GM 9 Pro’nun lansmanını da fabrika gezisi sırasında yaparak, bu telefonun Türkiye’de üretildiğini belirtti.
reeder ve General Mobile’dan başka Vestel’in de uzun bir zamandır Manisa’daki fabrikasında telefon ürettiğini düşünürsek ülkemizdeki cep telefonu fabrikası sayısı aniden üçe yükselmiş oldu.
Ben bu fabrikalarda yüzde kaç üretim, yüzde kaç montaj yapıldığına bakmadan hepsini yerli üretim olarak kabul edenlerdenim. Ayrıca “ama işlemcisi ABD malı” minvalindeki söylemleri de mantıklı bulmuyorum. Ülke olarak cep telefonu üretmek zorunda değiliz ama ülkemizdeki herhangi bir üretim modeli ile dalga geçmektense onu desteklemenin daha rasyonel bir daranı olduğunu düşünüyorum.
Pazar zaten çok acımasız; ortaya çıkan ürün (ki bizim konumuzda telefon) eğer satmıyorsa hiçbir yerli marka ayakta duramayacaktır. Fakat insanlar gidip Vestel marka cep telefonu satın alıyorlarsa (ki aldıklarını biliyoruz) o zaman Vestel daha iyisini yapmak zorunda kalacaktır. Aynı şey diğer üreticiler için de geçerlidir. Kimse kötü ürün veya hizmetle bugünün pazar şartlarında ayakta kalamaz, rekabette öne geçemez.
O nedenle üretim ve istihdam anlamında yapılan tüm çalışmaları desteklemekle birlikte cep telefonu üretiminin sembolik bir tat dışında ekonomik anlamda ülkeyi refaha kavuşturabileceğini pek sanmıyorum. Hatta şu haliyle toplumdaki bölünmeyi körüklemesi nedeniyle de bu işin etrafındaki tartışmaları da çok sığ buluyorum.
Başka yerli üretici yok mu?
Yukarıda adını andıklarımdan başka Türkiye’de yerli markalarımızın Çin’de ürettirip burada sattıkları cep telefonları da var. Bunlar arasında Başarı Elektronik’in Kaan markasının da yakında Ankara’da üretime başlayacağı söyleniyor. Ancak kesinleşmiş bir tarih sanırım henüz yok.
Öte yandan Casper’ın İstanbul Ümraniye’de zamanında “Avrupa ve Orta Doğu’nun en büyük bilgisayar üretim tesisi” olarak tanıtılan bir binası var ancak bildiğim kadarıyla orada da şu an için cep telefonu üretimi yapılmıyor. Yapılıp yapılmayacağını da bilmiyorum.
Muhtemelen Kaan da Ankara’da üretime geçince, Casper da bu rüzgarı yakalamak adına o koca tesiste bir şeyler yapmaya başlayacaktır.
Yerli marka ve yerli ürün konusunda birçok farklı tanım yapmak mümkün olsa da benim bakış açıma göre Vestel de, General Mobile da, reeder da, Kaan da, Casper da yabana atılmayacak yerli markalardır. Ancak şu an için içlerinden (bence) sadece Vestel’in, General Mobile’ın ve reeder’ın ürünlerini “Türk malı” olarak, yani yerli üretici olarak değerlendirebiliriz.
Bu arada Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın açıklaması sonrasında iPhone’lara herhangi bir ekstra vergi gelip gelmeyeceğini merak edenler için kulağıma çalınan bir bilgiyi de paylaşmış olayım. Ankara’dan fikir alışverişinde bulunduğum birçok isim iPhone’ların üzerinde “Made in China” yazdığı için Türkiye’nin bu ürünlere özel bir vergilendirme yapamayacağı fikrinde. Yani Apple’ın iPhone telefonları Çin’de ürettiriyor olması Türk hükümetinin elini kolunu bağlar durumda. Umarım “Onların iPhone’u varsa…” çıkışının gerektirdiği yaptırımların yakın zamanda hayata geçtiğine şahit oluruz.
Ersin AKMAN 13 Eyl 2018
Bu köşe yazısı Türkiye’nin en genç gazetelerinden Yeni Birlik’te yazılmıştır. Eğer köşe yazarının yazısıyla ilgili düşüncelerinizi paylaşmak istiyorsanız aşağıdaki yorum kısmından yazabilirsiniz.