Rönesans ve Modern Çağın Güzellik İkonu Venüs
Fra Flippi’nin öğrencisi olan ve sanat yaşamına kuyumculuk öğrenerek başlayan Sandro Botticelli (1445-1510), 1470’te kendi atölyesini kurar.
Botticelli ve Venüs’ün doğuşu mitolojik ve pagan konuların -paganizm, isimlendirilmesinin geçmişi nedeniyle geleneksel olarak klasik dünyadaki ve çevresindeki kolektif Hristiyan öncesi ve Hristiyan olmayan kültürleri kapsar buna Greko-Romen, Kelt, Germen ve Slav kabileleri dahildir. Pagan Mit, ruhun Hristiyan mistisizminde cezbe, NeoPlatonizm’de güzeli seyir ile Tanrı’ya yükselişi konseptine dönüştürülmüştür.-sanatta yer almasının erken örneklerini veren Sandro Boticelli 1482’de Floransa’ya gelerek mitolojik konulu resimlere başlar.
Venüs’ün Doğuşu(1485) Casimo de Medicini ‘nin 1475’te düzenlediği yarışmasında Simonetta Vespucci güzellik kraliçesi seçilir ve aralarındaki romantik ilişki evlilikle son bulur. Simonetta Porte Venere’de (Venüs Limanı) doğmuş olduğundan resmin ona ithaf edildiği tahmin edilmektedir.
Antik dönemde saygın olan Venüs Hristiyanlıkla beraber tüm Ortaçağ boyunca günahkarlığın, şehvetin ve düşük ahlakın sembolü olarak görüldü ancak Venüs’ün üzerinde ayakta durduğu deniz kabuğu Meryem’in bekaretinin simgesi haline dönüşmüştür. Pagan düşünceyi Ortaçağ teolojisi ile birleştiren Ficcino’nun Göksel Venüs’ü Sandro Botticelli tarafından görselleştirilmiştir.
Yapıtta, sol taraftaki rüzgar tanrısı Zeyhyros, nefesiyle bir istiridye kabuğu üzerinde ayakta duran Venüs’ün karaya çıkmasına yardımcı olmakta, karada ise Venüs’ü elindeki kırmızı mor bir örtüyle sarmak İçin doğada düzeni simgeleyen Tanrıça Harçe beklemektedir Venüs’ün betimleme tarzı Hesiodos’un Thegonia’sındaki Tanrıların Doğuşu Aphrodite’in doğumu ile ilgili dizeleri hatırlatır.
“Ak köpükler çıkıyordu Tanrısal uzuvdan
Bir kız türeyiverdi bu ak köpükten,
Önce kutsal Kythera’ya uğradı bu kız
Oradan da denizle çevrili Kıbrıs’a gitti.
Orda karaya çıktı güzeller güzeli tanrıça.
Yürüdükçe yeşil çimenler fışkırıyordu,
Narin ayaklarının bastığı yerden
Aphrodite dediler ona tanrılar ve insanlar
Bir köpükten doğmuş olduğu için.”
Hesiodos’un Theogonia’sında Satürn’ün (Kronos) gökyüzünü (Uranos) nasıl hadımettiğini ve denize attığı testislerinin çalkalanan köpüğünden Venüs’ün doğduğunu anlattığı hikayeyi belki de ilk prensibin gizinde yatan her şeydeki potansiyel verimliliğe gönderme olarak anlamalıyız. Bu kutsal spirit ilk kez kendini açmıştır, sonra ruha ve maddeye dökmüştür, bu hareket,zaman ve üretme nedeniyle denizdir. Ruh böylece döllenir döllenmez, daha üst akıllı şeylere doğru yukarı bir dönüş hareketiyle ve maddedeki duyusal şeylerin çekiciliğine olanak tanıyan kendi içindeki güzelliği yakalar. Bu güzele dönüşe ve bunun ruhtan doğmasına Venüs adı verilir ve her yönüyle her üretimiyle güzelde haz vardır ve tüm nesiller Venüs denilen ruhtan geldiğinden Venüs’ün bizzat kendisi de hazdır diye düşünülmüştür.
Ağırlığı hissedilmeyen Venüs, zihinsel ve tinsel güzellikle ilgilidir ve aynı zamanda insan ruhunun cisimleştirilmesidir.
Venüs’ün doğuşu ruhun ilk masumiyetinin ve dürüstlüğünün alegorisidir, madde dünyasına düşmeden önceki halidir. Burada ruh aklın elbisesi ile giyinik hale gelmeden önce tutku rüzgarları tarafından kıyıya üflenmektedir. Tanrıçanın güzelliği mükemmel ruhun güzelliğidir.
Venüs, duruşun zarafeti, başın hafif eğikliği, yarı düşünceli, yarı imalı ifadeleriyle sübtil güzelliğin temsili olmuştur. İdeal güzellik anlayışının simgesi olarak görülen Venüs’ün pozu doğa yasalarına tabi değildir, zira olanaksız bir şekilde bir deniz kabuğunun tam da uçunda ayakta durmaktadır.
Bakışlarında huzur ve naiflik hakim, masumiyetini hissettiren düşünceli hâli, yüzünde hem bir hüzün, hem masum bir ruhun aklın elbisesini giymeden önceki saflık ve üzüntüsü… Hepimiz masumiyetimizi kaybedip aklın elbisesini giymeden önce bu hüzünlü gözlerle bakmadık mı dünyaya?
Selin Kavlak
Kaynakça:
Rönesans Düşüncesi ve Resim Sanatı(Nilüfer Öndin)
http://tr.wikipedia.org