Suudi Arabistan’daki petrol tesislerine düzenlenen saldırılarda insansız hava araçlarının (İHA) da kullanıldığı iddia ediliyor. Bu iddialar hem ABD hem de Suudi Arabistan yetkilileri tarafından dile getiriliyor. Silahlı ya da silahsız İHA’ların saldırı amaçlı kullanımında son yıllarda önemli bir artış görülüyor ve bu artışın ciddi bir kısmı da Ortadoğu’dan kaynaklanıyor. Silahlı İHA’lar (SİHA), muharebe alanında ilk kez Ekim 2001’de, ABD’nin Afganistan işgalinin ilk gecesinde bir Taliban konvoyuna karşı kullanıldı. İsrail ve ABD’nin önderlik ettiği bir alan olan SİHA’lar, ilk etapta sadece teknolojik açıdan ileri olan birkaç ülkenin tekelindeydi. Daha sonra ise Çin üretime başladı. Çin’in pazara girmesiyle birlikte, Orta Doğu’da askeri İHA kullanımı da hızla büyüdü ve en az altı devlet bu silahlardan satın aldı. Sivil kullanım için üretilen İHA pazarı da giderek kendini geliştirmeye başladı ve kullanılan teknoloji, SİHA’lara uygun hale getirildi. Makul düzeyde sanayi altyapısı olan ülkelerin teknik kapasitesi kuvvetli SİHA’ları üretmesi çok da zor değil. Bunun en önemli örneği İran. İran’ın aralarında Yemen’deki Husiler olmak üzere bazı devlet dışı aktörlere de gelişmiş İHA teknolojisini aktardığı öne sürülüyor. Peki Orta Doğu’da başka hangi ülkeler, İHA’ları nasıl kullandı?
ABD
ABD, Ortadoğu’da hem el Kaide hem de Irak Şam İslam Devleti’ne (IŞİD) karşı düzenlediği operasyonlarda SİHA’ları yoğun şekilde kullandı. Predator ve Reaper adlı İHA’larla Suriye, Irak, Libya ve Yemen’deki hedefler vuruldu.
Predator’e göre daha ağır ve gelişmiş olan MQ-9 Reaper, çok daha uzun bir menzilde, daha fazla silah taşıyabiliyor.
Washington’ın en yakın askeri müttefiklerinden biri olan İngiltere de Reaper satın aldı ve bunları hem Irak hem Suriye’de kullandı.
İSRAİL
İHA teknolojisinin öncülerinden olan İsrail, dünyanın en büyük silahsız İHA ihracatçılarından birisi. 2018 yılında yapılan bir araştırmaya göre, İsrail bu alanda küresel pazarın yüzde 60’ını elinde tutuyor. İsrail’in İHA sattığı ülkeler arasında Rusya da yer alıyor. Rusya, İsrail İHA’larını keşif amaçlı kullanıyor. İsrail, elindeki farklı modellerden oluşan İHA filosunu istihbarat toplama, keşif ve saldırı amaçlı kullanıyor. İsrail’in filosunda Heron TP, Hermes 450 ve Hermes 900 tipi İHA’lar yer alıyor. Ancak İsrail, SİHA ihraç etmek konusuna sıcak bakmıyor.
İRAN
Uygulanan silah ambargosu ve yaptırımlara rağmen İran, oldukça gelişmiş SİHA’lar üretme kapasitesine sahip oldu.
Şahid-129, 2012 yılında tanıtıldı ve hem IŞİD’e karşı hem de Suriye ve Irak’taki diğer hedeflere yönelik kullanılıyor. Muhacir 6 da, 2018 yılından bu yana üretiliyor.
İran’ın İHA programının bir başka yönü daha var. Tahran, bu teknolojiyi bölgedeki müttefikleri ve destek verdiği gruplara satmak veya transfer etmek istiyor.
BAE
Birleşik Arap Emirlikleri’nin (BAE) elinde Çin üretimi Wing Loong 1’lerden oluşan bir filo var. Bunlar Yemen ve Libya’daki hedeflere karşı kullanılıyor.
BAE, Libya’da General Halife Hafter önderliğindeki gruplara destek veriyor. Libya’da Türkiye’nin ürettiği İHA’lar da Ulusal Mutabakat Hükümeti’ne destek vermek amaçlı kullanılıyor.
TÜRKİYE
ABD’den İHA satın alamayan Türkiye, kendi İHA’larını üretti. Türkiye, Irak sınırında ve Suriye’de bu İHA’ları kullanıyor. Türkiye’nin filosundaki İHA’lar, Bayraktar tarafından üretiliyor.
DİĞERLERİ
Çin’den İHA alan ülkeler arasında Irak, Ürdün, Suudi Arabistan, Mısır ve Cezayir yer alıyor.
ÖRGÜTLER
Ortadoğu’da İHA kullanımı konusunda en faal devlet dışı silahlı gruplardan biri, Yemen’deki Husi isyancılar. BM ve bağımsız bazı uzmanların raporuna göre, Husiler’in elindeki sistemlerin büyük bir bölümü İran teknolojisi.
Lübnan’daki Hizbullah’ın da zaman zaman kullandığı az sayıda İHA’sı var. Bunların da İran yapımı olduğu iddia ediliyor.
Suriye’deki savaş sırasında, hava savunma sistemlerini aşmak için çok yoğun şekilde İHA kullanıldığı görülüyor. Zaman zaman bazı İslamcı örgütler de Rusya’nın Suriye’deki askeri üssüne İHA ile saldırı düzenledi. Rusya ve Suriye bu İHA’ların Türk yapımı olduğunu öne sürdü.