Cumhurbaşkanı Erdoğan, İdlib’te birinci yılını doldurmadan çöken Soçi anlaşmasının ortaya çıkardığı büyük güvenlik krizinin alarm zilleri altında Moskova’ya kritik bir ziyaret gerçekleştiriyor.
Rusya lideri Putin ile görüşecek olan Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın çantasında Türkiye için son derece önemli dosyalar var. Rus ordusunun düzenleyeneceği MAKS-2019 tatbikatını izleyecek Erdoğan’ın önündeki ilk ve en önemli dosya, Putin ile 17 Eylül 2018’de imzaladığı ve İdlib’te ateşkesi sağlayan Soçi mutabakatının yeniden aktif edilmesi olacak. Rusya destekli İran ve Şam yönetimine bağlı güçler TSK’nın Khan Şeyhun’daki 9. Gözlem Üssü olan Morek’teki üssünü kuşatmaya almasıyla sonuçlanan saldırıları sonrasında İdlib’te büyük bir insani trajedinin kapıları da açıldı. Cumhurbaşkanı Erdoğan, Rus lider ile Şam ve İran güçlerinin bu saldırılarına son vermesi, yeniden mutabakatın uygulanması konusunu ele alacak.
Ancak Erdoğan’ın ziyaretinden 24 saat önce Moskova’dan gelen açıklamalar bu konuda Rus yönetiminin geri adım atmamakta direneceğini işaret ediyor. Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, Moskova’daki görüşmede Suriye’deki gelişmelerin ana odak noktalarından biri olacağını belirterek, “(Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin), Türkiye’nin İdlib konusundaki endişelerini anladığını çok defa söyledi ancak terörist unsurların faaliyetlerinden endişe duymaya da devam ediyor” dedi. Peskov, iki liderin görüşmesinde sürpriz bir konunun daha yer alacağını duyurdu: “Liderler elbette Suriye, Ukrayna ve diğer konuları da ele alacaklar.” Suriye konusunun ise ana odak noktalarından biri olacağının altını çizen Peskov, şöyle konuştu: “İdlib’deki durum göz önünde bulundurulduğunda bunu tahmin etmek güç değil. Soçi anlaşmaları doğrultusunda Türkiye’nin sorumluluk alanındaki durum yoğunluğunu koruyor. Putin, Türkiye’nin İdlib konusundaki endişelerini anladığını çok defa söyledi ancak terörist unsurların faaliyetlerinden endişe duymaya da devam ediyor.” Peskov, iki liderin yarın Moskova’da gerçekleştirilecek MAKS-2019 Uluslararası Havacılık ve Uzay Fuarı’nın açılışına iştirak edeceklerini ve burada da Türkiye’nin ABD yaptırımlarına takılan F-35 uçaklarına alternatif olarak düşündüğü Su-35 uçaklarını inceleyeceklerini açıkladı.
Zirve öncesi Moskova’dan ikinci açıklama da Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’dan geldi. Lavrov, Şam yönetiminin Rusya’nın desteği ile Suriye’de Khan Şeyhun’u ele geçirmesinin hiçbir anlaşmayı ihlal etmediğini iddia etti.
Esed rejiminin Han Şeyhun’u Rusya’nın desteği ile ele geçirdiğini vurgulayan Lavrov, “Suriye silahlı kuvvetleri bizim desteğimiz ile hiçbir anlaşmayı ihlal etmiyor. Tekrar hatırlatıyorum, bunu Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin birçok defa söyledi” ifadelerini kullandı. Soçi mutabakatının İdlib’de gerilimi azaltmaya ve ateşkesi sağlamaya yönelik olduğunu hatırlatan Lavrov, hiç kimsenin teröristleri Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin (BMGK) kararlarından muaf tutmadığı anlayışıyla mutabakatın yapıldığını söyledi. Lavrov, “Teröristlerin, Suriye ordusuna, sivillere ve Rusya’nın Hmeymim hava üssüne hava saldırıları düzenleyerek İdlib bölgesinden provokasyon eylemlerini arttırdığını görünce Türk ortaklarımızla İdlib Gerginliği Azaltma Bölgesi’nin içinde silahsızlandırılmış hattın kurulması konusunda anlaştık. Bu hattın çalışması için Türk ortaklarımız birkaç gözlem noktası oluşturdu” dedi. Rusya ve Türkiye’nin İdlib’de ortak devriye organizasyonunun şimdilik gerçekleşemediğini kaydeden Lavrov, şöyle devam etti: “Biz ortak devriye düzenlenmesini önerdik. Şimdilik bunu yapmak mümkün olmadı fakat alınan bütün önlemlere rağmen İdlib bölgesinden Türk gözlem noktaları üzerinden saldırılar devam etti, hatta daha sıkılaştı. Elbette bu tür eylemleri engellemek için Suriye ordusu ve Rus hava üssünün bulunduğu yerde saldırılar düzenlendi. Hiç kimse, hiçbir zaman, teröristlerin saldırılarına cevap verilmeyeceği konusunda anlaşmadı. Han Şeyhun’daki terörist ocağının Suriye ordusu tarafından yok edilmesi yasal düzeyde yapıldı ve Suriye’deki sorunun çözülmesiyle ilgili BMGK’nin aldığı kararlar açısından kaçınılmazdı.”
TATBİKAT İZLEYECEK SU-35 İNCELEYECEK
Cumhurbaşkanı Erdoğan, kritik ziyaretinde Rus ordusunun MAKS-2019 tatbikatını Rusya lideri Putin ile birlikte izleyecek. Erdoğan ayrıca Moskova’da düzenlenen Askeri MAKS-2019 Uzay ve havacılık fuarına katılacak. Erdoğan burada Türkiye’nin Rusya’dan aldığı S-400’leri gerekçe göstererek Türkiye’ye F-35 savaş uçaklarının satışını durduran ABD’nin bu yaptırım adımının ardından gündeme gelen Rus Su-35 uçaklarını da inceleyecek.
İDLİB İÇİN SOÇİ MUTABAKATI VURGUSU
Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Rusya lideri Putin arasındaki en kritik dosya ise Rusya’nın desteğiyle Soçi mutabakatını çiğneyen ve İdlib’te milyonlarca sivilin yeniden Türkiye sınırına hareketlenmesine neden olan saldırıların durdurulması olacak.
SÜRPRİZ DOSYA: UKRAYNA
Moskova zirvesinde masada sürpriz bir başlık da yer alacak. Kremlin Sözcüsü Dimitry Peskov iki liderin arasında Suriye haricinde Ukrayna konusunun da yer alacağını açıkladı.
9 NO’LU ÜS NE OLACAK?
Rusya desteğiyle 24 Ağustos’ta Han Şeyhun’u alan İran ve Esad güçleri bu böledge Morek’te bulunan ve Soçi anlaşmasıyla inşa edilen 9 numaralı TSK gözlem üssünü de tamamen kuşatma altına aldı. Bir haftadır İran ve Esad güçlerinin kuşatması altında olan üssün durumu de Moskova’da iki liderin gündeminde olacak. Öte yandan Rus medya kaynakları, 9 numaralı üssün çevresine Rus askeri polisinin yerleştiğini ve üssün güvenlik önlemlerinin de Ruslar tarafından sağlandığını iddia etti.