BURAK TUT | TOPSUZ ALAN
Futbol sadece futbol değildir. Futbol bazı durumlarda milyonlarca insanın söyleyemediği şeyleri söyleyebileceği bir platformdur. Dünyada futbol derbileri de çoğu zaman bunu simgeler. Derbi; aynı şehrin iki takımının mücadelesi değildir. Eğer böyle olsaydı her ülkenin dünyaya rahatlıkla pazarlayabileceği karşılaşmalar bu kadar kısıtlı olmazdı.
Derbi kavramının temelinde takımların belli bir kesimi temsil etmesi yer alır. Futbolun en temel taşı olan derbi mücadeleleri bile belli bir görüş temsil ederken, futbolu sadece futbol olarak görmek imkansızdır. Futbol; bir dini görüşün temsilcilerinin arkasına saklanacağı bir paravan (Glasgow Rangers-Celtic mücadelesi) veya şehrin yerlilerinin kendilerini göçmenlerden ayırdığı bir kapı olabilir. (Boca Juniors-River Plate mücadelesi)
Sürekli Türkler tarafından en çok desteklenen futbol kulüpleri sıralamasında Galatasaray, Fenerbahçe, Beşiktaş kulüplerinin başı çektiğini duyuyoruz. Ancak işin aslı o kulüp eski adıyla Traktör Sazi’dir.
35 milyon civarındaki taraftarı ile Traktör Futbol Kulübü, her futbol kulübüne nasip olmayacak ayrıcalığı yaşıyor. Her hafta 70 bin kişilik tribünleri hıncahınç dolduran 100 bin taraftar, futbol diliyle mesajlarını veriyor.
Traktör taraftarları, “Tebriz-Bakü-Ankara / Biz hara, Farslar hara” tezahüratı ile Türkiye’ye olan sevgilerini her maçta gösteriyor. Traktör sayesinde Azerbaycan Türkleri tribünlerde, sokaklarda “İran rejiminin katı kurallarına” karşı çıkarak avazları çıktığınca bağırıyorlar.
Kulübün kuruluşu ve sahalarda boy göstermesi de bugünkü duruşundan bağımsız değil.
TRAKTÖR FABRİKASINDAN YÜKSELEN DEVRİM
Kulüp, İran’ın en büyük fabrikalarından biri olan traktör fabrikasında 1970 yılında kurulur. Bölgede yaşayan “Türk vatandaşların sesi olma” parolasını benimseyen Traktör, 5 sene sonunda birinci lige çıkar. İran Devrimi ile sona ermeyen 1979-1980 sezonunu 12 takım arasından sekizinci olarak bitirir. Ardından Irak-İran savaşı nedeniyle ulusal ligin iptali edilmesi sonucu, Tebriz Yerel Ligi’nde mücadeleye devam eder. 2001 yılında İran Pro Ligi’nin kurulunca, burada oynama istekleri onları alt ligde yarışmaya zorlayan Futbol Federasyonu’na takılır. 7 sene süren mücadelenin ardından Faraz Kamalvand öncülüğünde 1. lige yükselir.
Traktör Futbol Kulübü, 2011-2012 sezonunda takımın efsaneleri arasına giren Amir Ghalenoi yönetiminde 2. olarak Asya Şampiyonlar Ligi’ne katılım hakkı kazanır. Zirvedeki yerini 2012-2013 ve 2014-15 sezonlarında koruyarak başarılarını sürekli hale getirir. 2013-2014 sezonunda İran’ın önemli kupalarından Hazfi Kupası’nı kazanarak önemli bir başarı elde eder.
Kulübün kısaca hikayesi böyle. Ancak baştada söylediğimiz gibi futbol sadece futbol değil! Söz konusu Traktör FK olunca bu tespitin anlamı daha da derin. Kulübün siyasi ve sosyal nedenlerle ortaya çıkış hikayesi, futbolun temsil gücünü ortaya koyan en güzel örneklerden biri.
KIZIL KURTLARIN BAĞIMSIZLIK ÇIĞLIĞI
1991 yılında Sovyetler Birliği dağıldıktan sonra Azerbaycan topraklarının güneyde kalan kesimi İran’a verildi. İran merkezi yönetimi ise Türklerin etkisini azaltmak için merkezle Türk bölgesi arasına Kürtleri yerleştirdi.
Baskıcı politikalar sonucunda İran hükümetine karşı Tebrizliler Tractor FK çevresinde toplandılar.
İran’da yıllardır merkezi yönetimin baskısı altında kültürlerini yaşatma ve daha özgür bir hayat için mücadele veren Türkler, kulüp aracılığı bir anlamda isyanlarını dile getiriyor. Onlar için Traktör, sadece bir futbol takımı demek değil; hayalini kurdukları Büyük Azerbaycan demek, Türkçe, özgürlük demek.
Lakapları “Kızıl Kurt” olan taraftarlar içlerinde bulunan bu özlemi har maçta sloganlara döküyor.
“Türk dilinde medrese, olmalıdır herkese”, “Azerbaycan bir olsun, istemeyen kör olsun” gibi tezahuratlar neredeyse her maçın açılış marşı gibi.
SİSTEME İSYAN MAÇTAN MAÇA BÜYÜDÜ
Traktör’ün yıllar içinde Türkler arasında uyandırdığı hissiyat ve maçlara olan yoğun ilgi bugün Tahran yönetimini rahatsız edecek boyutlara ulaşmış durumda. Maçlarda güvenlik tedbirlerinin sıkılaştırılması, üzerinde Türkçe-Latin alfabesi bulunan takıma ait ürünlerin toplatılması gibi uygulamalar devreye sokulmuştur. Takıma ait ürünlerde sadece Farsça ibarelerin bulunması gibi kısıtlamalar da getirilmiştir.
Bu baskılar, kulüp yöneticileri üzerinde adli takibat riski ve ligden düşürülme korkusu oluştursa da Güney Azerbaycan Türkleri, milli kimlik ve anadil için verdikleri mücadelenin simgesi olarak takımı görmeye devam ediyor. Her maç yönetime gösterilen tepki biraz daha artıyor.
ONURLU ZAFERE KURULAN TUZAK
Traktör Kulübü’nün dünya kamuoyunda duyulmasının sağlayan asıl olay 15 Mayıs 2015 yılında yaşanmıştı. Traktör FK, kendisi ile aynı puana sahip olan lig ikincisi Neft ile şampiyonluk mücadelesi için karşı karşıya gelir. Aynı anda lig üçüncüsü Sepahan’ın lider ile arasında 2 puanlık fark bulunmaktadır. Maçın 77. dakikasına kadar her şey normaldir. Traktör kulübü 3-1’lik skor ile rakibi Neft’i sahadan süpürmüştür. Ancak bu dakikadan sonra Tebriz’de bir daha asla unutulmayacak olaylar yaşanır. Skandallar art arda patlar. Maçın bu dakikasında sahaya gelen İranlı yetkililer, Sepahan maçının beraber bittiği anonsunu yaptırır ve Traktör kulübünün şampiyonluğunun garantilendiğini ilan eder. Bu arada stadın dünya ile iletişimi Jammerlar aracılığı ile kesilir. Hakemin skandal bir kararı ile Traktör kulübüne kırmızı kart verilir. Bu süreçten sonra Neft’in ve hakemin yoğun baskısına karşı koyamayan Traktör, 2 gol yer. Maç 3-3’lük beraberliğe gelir. Bundan sonra teknik direktör takımın atağa çıkmamasını söyler. Maç bu şekilde sonlanır. Verilen yanlış karar sonucu Traktör kulübü seyircileri sahaya girer ve şampiyonluk kutlamaları başlar. Ancak bir süre sonra yapılan ikinci anonsta Sepahan maçının beraber bitmediği, takımın karşılaşmayı kazandığı ve lig şampiyonu olduğu anons edilir.
Traktör takımı taraftarları kendileri ile dalga geçilmesine çok sinirlenmiştir. Protestolar başlar ve sahaya giren polisler, taraftarlara sert müdahalelerde bulunur. Ancak olayın Tebriz sokaklarına taşması engellenemez.
Protestocular günlerce asimilasyon politikalarını, ana dilde eğitim özgürlüğünün engellenmesini, siyasetçilerin-gazetecilerin tutuklanmasını, basın özgürlüğüne getirilen engellere kırmızı kart gösterir.
Türkiye’nin hem Güney Azerbaycan Türkleri hem de Traktör Sazi kulübü arasındaki ilişkileri son zamanlarda oldukça arttı. Takımın başına yeniden Mustafa Denizli getirildi. Bundan önceki dönemlerde ise Ertuğrul Sağlam ve Ali Gültiken Traktör’ü çalıştırmıştı.