Hürmüz Boğazı’nda saldırıya uğrayan Japon petrol tankeri bölgede İran ile ABD arasında uzun zamandır esen soğuk savaş rüzgarlarının sıcak çatışmaya dönebileceğine dair alarm zilleri çalmasına neden oldu. ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo’nun kesin bir dille saldırıdan İran’ı sorumlu tutması gerilimi daha da artırdı. Pompeo ve ABD’den gelen açıklamalara tepki gösteren İran Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif, ABD’yi “sabotaj diplomasisi” izlemekle suçladı.
Zarif, Twitter hesabından paylaştığı mesajlarda, Umman Körfezi’ndeki tanker saldırılarında İran’ı suçlayan ABD’nin gerçekçi deliller sunmadığını savundu. Saldırıların failleri olarak ‘B Takımı’ olarak adlandırdığı Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Danışmanı John Bolton, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman ve Abu Dabi Veliaht Prensi Muhammed bin Zayid’i işaret eden Zarif, mesajında şu ifadelere yer verdi: “ABD’nin (saldırıların hemen ardından) gerçekçi veya dolaylı kanıtlar sunmadan İran’a karşı iddialarda bulunması, B Takımı’nın İran’a karşı Japonya Başbakanı Abe Şinzo’nun diplomatik çabalarını da hedef alan sabotaj diplomasisine geçtiğini açıkça ortaya koyuyor.”
İran Dışişleri Bakanı, diğer mesajında da bu tür sabotajlara karşı daha önce uyarılarda bulunduğunu hatırlatarak “Geleceği gördüğüm için değil B Takımı’nın geçmişini bildiğim için uyardım” ifadesini kullandı.
Saldırılar, Japonya Başbakanı Abe Şinzo’nun İran ile ABD arasındaki gerginliğin azaltılması ve Orta Doğu’da istikrarın sağlanması için Tahran’ıziyaret ettiği sırada yapılmıştı.
İran Hükümet Sözcüsü Ali Rebii de yaptığı açıklamada, tankerlerin saldırıya uğramasından endişe duyduklarını ifade ederek, bölge ülkelerine “istikrarsızlıktan faydalanan çevrelerin oyununa gelmemeleri” uyarısında bulunmuştu.
ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, “Elimizdeki istihbari bilgilere, saldırıyı düzenlemek için kullanılan silahlara ve profesyonelliğe baktığımızda İran’ın sorumlu olduğunu görüyoruz.” açıklamasında bulunmuştu.
İki ülke arasında karşılıklı suçlamalar sürerken son hamle ABD Merkez Kuvvetler (CENTCOM) Komutanlığı’ndan geldi. İran Devrim Muhafızları Ordusu’na (DMO) ait bir devriye botundakilerin, Umman Körfezi’nde saldırıya uğrayan ham petrol yüklü tankerlerden Kokuka Courageous’tan, delil bırakmamak için, patlamamış mayınları topladıklarını iddia ederek, o anlara ait olduğu belirtilen bir video yayınladı.
CENTCOM’un yayınladığı siyah beyaz videoda, bir bottaki bir grup insanın, patlayan tankerlerden Kokuka Courageous’ta bulunan bir delikten bir şeyler yaptıkları görülüyor. CENTCOM, bu teknedekilerin İran Devrim Muhafızları mensupları olduğunu, çıkarılan şeyin de patlamayan bir mayın olduğunu iddia etti.
TANKERİN SAHİBİ ŞİRKET DE İRAN’I İŞARET ETTİ
‘Kokuka Courageous’ isimli petrol tankerini işleten şirketin yönetim kurulu başkanı Yutaka Katada, yaptığı açıklamada, Hürmüz Boğazı yakınlarındaki saldırı öncesinde mürettebatın havada uçuşan cisimler gördüğünü ve yakınlarda İran donanmasına ait gemi tespit edildiğini öne sürdü. Mürettebatın gördüğü uçan cisimlerin mermi olabileceğini belirten Katada, saldırının mayın ya da torpido ateşinden kaynaklandığını sanmadığını çünkü hasarın gövdenin su yüzeyinde kalan kısmında olduğunu ifade etti. Katada, ABD’nin tankerlere mayınla saldırı düzenlendiğine ilişkin iddialarıyla ilgili de “Yanlış” ifadesini kullandı. Tankerin ilk darbeyi makine dairesinin yakınına aldığını ifade eden Katada, ardından gelen ikinci darbenin geminin sağ ön tarafında hasara yol açtığını bildirdi. Umman Körfezi’nde seyreden ‘Front Altair’ ve ‘Kokuka Courageous’ adlı petrol tankerleri dün saldırıya uğradıkları gerekçesiyle ABD Donanması’na yardım çağrısında bulunmuştu.
USS MASON DA KÖRFEZE GİTTİ
ABD Merkez Kuvvetler Komutanlığı CENTCOM, Umman Körfezi’nde iki yakıt tankerine yapılan saldırının ardından ‘USS Mason’ muhrip gemisinin bölgeye gitmek üzere yola çıktığını açıkladı. Açıklamada, “Ortadoğu’da yeni bir çatışmanın peşinde değiliz” ifadesine yer verildi. ABD Merkez Kuvvetler Komutanlığı CENTCOM’un açıklamasında, ABD muhrip gemisi USS Bainbridge’in de tankerlerden birinin yakınında olmaya devam ettiğine ve gemiye yönelik bir girişimin karşılıksız kalmayacağına vurgu yapıldı.
İRAN’I NASIL DURDURACAĞIMIZI BERABER GÖRECEĞİZ
ABD Başkanı Donald Trump, İran’ın asla nükleer silah elde edemeyeceğini söyledi. Bir TV kanalına konuşan Trump , Umman Körfezi’ndeki petrol tankerlerine yönelik saldırının arkasında İran’ın olduğunu ifade etti. İran’ın nasıl durdurulacağı yönünde sorulan bir soruya ABD Başkanı Trump “Hep beraber göreceğiz” şeklinde yanıt verdi. Hürmüz Boğazı’nın kapanmasına da değinen Trump “Hürmüz Boğazı kapanmayacak ama kapanırsa da fazla uzun süreli olmayacak” dedi.
NEREDE?
Hürmüz Boğazı, Basra Körfezi ile Umman Körfezi’ni ve aynı zamanda da İran-Umman sınırını ayırıyor. İki ülkenin karasuları içerisinde yer alıyor. Boğazın en dar noktası 33 kilometre genişliğinde. Ancak gemilerin nakliye koridoru iki yönlü olarak toplamda üç kilometre. Boğaz, Umman Körfezi’ne açılıyor ve gemiler buradan dünyanın kalan bölgelerine seyahat ediyor.
NEDEN ÖNEMLİ?
Küresel petrol ticaretinin beşte biri Hürmüz Boğazı üzerinden sağlanıyor. Bu oran deniz üzerinden yapılan petrol ticaretinin de üçte biri demek. Analiz firması Vortexa’ya göre küresel petrol tüketimi günde 100 milyon varil civarında. 2017 verilerine göre, hergün bu miktarın 17.2 milyon varili Hürmüz Boğazı’ndan geçiyor. Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü OPEC üyesi Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Irak, Kuveyt ve İran ihraç ettiği ham petrolü Hürmüz Boğazı’ndan Asya ülkeleri başta olmak üzere dünyaya ulaştırıyor. Dünyanın en büyük LNG üreticisi Katar, sıvılaştırılmış doğal gazın neredeyse tamamını bu güzergah üzerinden ihraç ediyor. Bu dar boğazı etkileyen her türlü olay küresel enerji piyasalarında dalgalanmaya neden oluyor ve ham petrol fiyatlarını arttırıyor.
KİM TEHDİT EDİYOR?
Amerika, Tahran’a uyguladığı yaptırımlarla İran’ın petrol ihracatını durduruyor. Amerika’nın ekonomisini yıkma çabalarına karşı İran’da Hürmüz Boğazı’ndan petrol nakliyesini bozma tehdidinde bulunuyor. ABD’nin bölge ülkelerinden Bahreyn’de konuşlu 5. Filosu, ticari gemileri korumak için görevlendirilmiş
durumda.
GEÇMİŞTE NELER YAŞANDI
1980-1988 İran-Irak savaşı sırasında, iki taraf da birbirinin petrol ihracatını aksatacak adımlar attı. Bu gerilim tarihe ‘Tanker Savaşı’ olarak geçti. 1988 yılında ABD savaş gemisi USS Vincennes bir İran yolcu uçağını düşürdü. Uçaktaki 290 kişi yaşamını yitirdi. Washington, uçağı yanlışıkla hedef aldığını savundu; Tahran bunu bilinçli bir saldırı olarak niteledi. 2008’de ABD, İran’a ait gemilerin boğazdaki üç ABD donanma gemisine yaklaşarak taciz ettiğini öne sürdü. 2010’un Temmuz ayında Japon petrol tankeri M Star, Hürmüz Boğazı’ndan saldırıların hedefi oldu. Saldırıyı El Kaide’ye bağlı Abdullah Azzam Tugayları üstlendi. 2012’de Tahran yönetimi, nükleer programlarını durdurmak için İran’ın petrol gelirlerini hedef alan Amerika ve Avrupa’nın yaptırımlarına misilleme olarak Hürmüz Boğazı’nı kapatma tehdidinde bulundu. 2015’in Mayıs ayında Tahran’a ait sondaj platformuna zarar verdiği gerekçesiyle, Singapur bandıralı bir tanker İran donanmasının hedefi oldu. İran, bir konteyner gemisini de ele geçirdi. 2018’in Temmuz ayında İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, ülkesinin petrol ihracatını sıfıra düşürme çağrısında bulunan Amerika’ya yanıt olarak Tahran’ın Hürmüz Boğazı’ndaki petrol akışını aksatabileceğini ima etti.