Boğaziçi Üniversitesi tarafından restore edilerek akademik çalışmalara ev sahipliği yapmak üzere kültür ve tarih merkezi haline getirilen, Saint Paul Kilisesi Anıt Müzesi yanında bulunan 100 yıllık eski çırçır fabrikası Gözlükule Kazıları Araştırma Merkezi Şubat 2017’de hizmete girdi.
19. yüzyılın ikinci yarısında İngilizler tarafından yapıldığı belirtilen eski Tarsus Çırçır Fabrikası bölgenin ilk endüstri yapılarından biri olarak 2002 yılından itibaren önce kısmen, 2013 yılında ise tamamen Gözlükule Höyüğü’nde arkeolojik çalışmalar yürüten Boğaziçi Üniversitesi’ne, araştırma merkezi olarak değerlendirilmesi amacıyla tahsis edilmişti. Merkezdeki kazılar Boğaziçi Üniversitesi Tarih Bölümü öğretim üyelerinden Prof. Dr. Aslı Özyar liderliğindeki ekip tarafından yürütülmeye devam ediyor.
Boğaziçi Üniversitesi’nin yürüttüğü kazı çalışmalarında halihazırda Geç Antik Çağ’dan Erken İslami Dönem’e geçiş ile Tunç Çağı’ndan Demir Çağı’na geçiş süresinde (yaklaşık M.Ö. 1200’ler) yaşanan değişim ve devamlılıklar inceleniyor.Tarsus-Gözlükule kazı ve araştırmaları ile, bölgenin kültürel mirası olan Gözlükule höyüğünün etrafındaki kent dokusu ve doğal çevresi ile beraber algılanması, belgelenmesi ve sürdürülebilir şekilde korunmasına katkıda bulunmayı amaçlanıyor.
Boğaziçi Üniversitesi Gözlükule Kazısı Araştırma Merkezi ayrıca Gold LEED sertifikası alan ilk endüstri mirası kültür varlığı olma özelliğini taşıyor.
Avrupa’nın önde gelen kültürel miras ağı olan Europa Nostra tarafından yapılan açıklamaya göre, bu yıl 18 ülkeye 27 ödül, koruma, araştırma, üstün hizmet, eğitim ve farkındalık yaratma alanlarında etkileyici çalışmalara verildi. Ayrıca, devam etmekte olan Halk Ödülü seçmelerine Avrupa’dan ve dünyanın diğer yerlerinden vatandaşlar https://vote.europanostra.org/ adresi üzerinden oy vererek katılabilecek ve kendi ülkelerinden veya başka ülkelerden ödül sahiplerine destek verebilecek.
Ünlü opera sanatçısı ve Euyropa Nostra’nın başkanı Plácido Domingo, ödüllerle ilgili olarak şunları söyledi. “2019 Avrupa Miras Ödülleri / Europa Nostra Ödülleri’nin tüm kazananlarını kutluyorum. Miras kahramanları olan Avrupa’nın her yerinden gelen bu profesyonel ve gönüllüler gerçekten çok önemli bir şeyi başardılar. Avrupa’nın anıtlarını, sitlerini restore eden, koruyan ve tanıtan, aynı zamanda soyut mirasını koruyan çalışmaları hayal edilebilecek en yüksek kalitede. Ödüller, miras projelerinin ekonomimiz, çevremiz, kültürümüz ve yaşam kalitemiz üzerindeki büyük etkinin kanıtları. Avrupa’nın mirası, Avrupa’nın geleceği ve refahı için kilit bir değer. Bu durum Avrupa vatadaşları ve Avrupa enstitütülerinin gelecekteki liderlerine yönelik yaklaşan Avrupa seçimleri öncesinde önemli bir mesaj.”
Avrupa’nın çeşitli yerlerinden miras uzmanlarından oluşan bağımsız jüriler 34 Avrupa ülkesindeki kişi ve kurumdan gelen 149 başvuruyu değerlendirdi ve kazananları belirledi. Kazananlar 29 Ekim akşamı Paris’te Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un himayelerinde Avrupa Komisyoneri Tibor Navracsics ve Maestro Plácido Domingo’nun evsahipliğinde Avrupa Miras Ödülleri Töreni’nde ödüllendirilecekler. Yedi büyük ödül sahibi (her biri 10.000 Euro ile ödüllendirilecek) ve Halk Seçimi kazananı bu törende duyurulacak. Ödül sahipleri projelerini 28 Ekim günü yapılacak Mükemmeliyet Fuarı’nda tanıtacak. Ayrıca 27-30 Ekim 2019 tarihlerinde düzenlenecek Avrupa Miras Kongresi’ndeki çeşitli etkinliklere katkıda bulunacaklar.
Boğaziçi Üniversitesi Tarsus-Gözlükule Kazıları Araştırma Merkezi Hakkında:
Tarsus’ta 19. yüzyıldan kalma terk edilmiş bir çırçır fabrikası, gerçekleştirilen restorasyon çalışmaları sonrası, arkeolojik araştırmalar ve halkın katılımı için yeniden tasarlanmış çağdaş bir merkeze ev sahipliği yapıyor. Geçmişte pamukların tohumlarının ayrıldığı sanayi kompleksi, bugün şehrin merkezinde yer alan Gözlükule höyüğünde araştırmalar yapan Boğaziçi Üniversitesi kazı ekibine hizmet veriyor. Proje, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın desteği ve katkıları ve T.C. Kalkınma Bakanlığı fonlarıyla Boğaziçi Üniversitesi tarafından finanse edildi.
Gözlükule höyüğünden çıkarılan eserlere yönelik konservasyon ve restorasyon çalışmalarının yürütüleceği modern bir laboratuvar ve eser arşiv depolarının kazandırıldığı merkezde; kazı evi, kütüphane, çalışma odası, açık mutfak ve yemek alanı, ulusal ve uluslararası konferansların düzenlenebileceği konferans salonu ve sergi salonu yer almaktadır.
Restorasyon uzmanı yüksek mimar Saadet SAYIN yönetiminde, sürdürülebilir tasarım projesi APAYDIN Mühendislik ile uygulama çalışmaları ise SAYKA İnşaat ile gerçekleştirilen proje; kompleksin mimari, mekânsal ve estetik değerlerini ortaya çıkartırken, yapının endüstriyel miras eseri olarak sahip olduğu özgün tarihsel karakterini de koruyor.
Merkez, araştırmacıların ve yerel toplumun ihtiyaçlarını karşılayarak kentin çağdaş yaşamına yeniden entegre edildi. Jüri, “yapının en az tarihi kadar orijinal olan yeni işlevine” hayran kaldığını belirterek, ” araştırmalar, basit ve işlevsel mimariye sahip yapı kompleksinin Avrupa tarihinde önemli bir yere sahip olduğunu göstermiştir. Ek olarak, dönüştürülmüş sanayi miras alanının kentsel alana işlevsel entegrasyonu bulunduğu çevrenin dönüşümüne katkıda bulunmaktadır ” dedi.
Kompleksin enerji ihtiyaçları için geliştirilen yenilikçi teknolojiler, kültürel miras alanlarının sürdürülebilir dönüşümü için bir model oluşturmuş, kazı ekibi tarafından eserleri temizlemek için kullanılabilecek yağmur suyunu depolamak için yeni bir sistem geliştirilmiştir. Bunun yanında elektrik ve sıcak su, çatıdaki güneş ve fotovoltaik paneller tarafından sağlanmakta, bu uygulamalar sayesinde araştırma merkezinin tüm enerji ve sıcak su gereksinimleri güneş enerjisi tarafından karşılanmakta ve böylece kompleksin karbon ayak izini büyük ölçüde azaltmaktadır. Jüri, “nitelikli malzemelerin kullanıldığı bu müdahale, yapıyı geleceğe taşıyor” diyerek bu yaklaşımın “21. yüzyılın sürdürülebilirlik gereklilikleri ile baş etme konusunda oldukça iddialı” olduğunu ifade etti.
Avrupa Miras Ödülleri / Europa Nostra Ödülleri Hakkında:
Avrupa Miras Ödülleri / Europa Nostra Ödülleri 2020 yılında Avrupa Komisyonu tarafından başlatıldı ve o tarihten bu yana Europa Nostra tarafından yürütülmektedir. Miras koruma, araştırma, yönetim, gönüllülük, eğitim ve iletişim alanlarındaki en iyi örnekler ödüllendirilmekte ve tanıtılmaktadır. Bu sayede Avrupa ekonomisinin ve toplumunun stratejik bir kaynağı olan kültürel mirasın toplum nezdinde daha çok tanınması sağlanmaktadır. Ödüller Yaratıcı Avrupa ve Avrupa Birliği tarafından fonlanmaktadır.
Geçen 17 yıl içinde 39 ülkeden kişiler ve kurumlar toplamda 3.032 başvuru yaptı En çok başvuru yapan ülkeler sıralamasında 527 proje ile İspanya ilk sırada, 308 başvuru ile İtalya ve 299 başvuru ile Birleşik Krallık takip ediyor. Kategori bazında ise Koruma kategorisi 1.744 başvuru ile birinci sırada. Daha sonra 555 başvuru ile Eğitim, Beceri Geliştirme ve Farkındalık Yaratma, 381 başvuru ile Araştırma ve 352 başvuru ile Üstün Hizmet kategorileri geliyor.
2002 yılından bu yana bağımsız jüriler 34 ülkeden 512 projeye ödül verdiler. Başvuru sayıları ile paralel bir şekilde 67 ödül ile en çok sahibi olan ülke İspanya oldu. 61 ödül ile Birleşik Krallık ikinci, 45 ödül ile İtalya üçüncü sırada. Kategori bazında ise Koruma kategorisinde 291 ödül, Eğitim, Beceri Geliştirme ve Farkındalık Yaratma kategorisinde 82 ödül, Üstün Hizmet kategorisinde 76 ödül ve Araştırma kategorisinde 63 ödül verildi.
Ödül kazanan projeler arasından seçilen 116 Büyük Ödül’e 10.000’er Euro para ödülü verildi.
Avrupa Miras Ödülleri / Europa Nostra Ödülleri iyi örnekleri öne çıkarmakta, sınır ötesi bilgi alışverişini teşvik etmekte ve çeşitli paydaşları geniş ağlar içinde bir araya getirmektedir. Ödüller sahiplerine geniş ulusal ve uluslararası tanınırlılık, süren fon imkanları ve artan ziyaretçi sayısı gibi katkılarda bululnmaktadır. Ödüller ayrıca toplum nezdinde ortak mirasın daha fazla sahiplenilmesine katkı sağlamaktadır. Bu açılardan Ödüller Avrupa mirasının tantılması için anahtar araçlardan birisidir.
Europa Nostra Ödülleri, Avrupa Birliği Yaratıcı Avrupa Programı’nda yer almayan ülkelerdeki başarılı projelere verilmektedir. Bu ülkelerden gelen projeler Büyük Ödül ile ödüllendirilmemektedir.
Europa Nostra
Europa Nostra, kültürel miras alanında faaliyet gösteren STK’ların Avrupa genelinde oluşturduğu federasyondur ve kamu kurumları, özel şirketler ve bireyler tarafından desteklenen bir kuruluştur. Avrupa’da 40 ülkede faaliyet gösteren kuruluş, Avrupa’daki kültürel ve doğal mirasın korunmasına ve tanıtılmasına adanmış sivil toplumun sesidir. 1963’te kurulan Europa Nostra, bugün kültürel ve doğal miras konusunda Avrupa’daki en güçlü temsiliyete sahip bir kuruluş olarak tanınmaktadır. Kuruluşun başkanlığını dünya çapında tanınan opera sanatçısı ve şef Plácido Domingo yürütmektedir.
Europa Nostra, Avrupa’da tehlikeyle karşı karşıya olan anıtları, sit alanlarını ve peyzajları kurtarmaya yönelik faaliyetler yürütmektedir. Bunların başında Tehlike Altındaki 7 Kültür Varlığı programı gelmektedir. Kuruluş, ayrıca AB Kültür Mirası Ödülü/ Europa Nostra Ödülü ile başarılı koruma uygulamalarını ödüllendirmektedir. Europa Nostra, Avrupa’daki kuruluşlarla çerçevesi belirli bir diyalog içinde faaliyetlerde bulunarak ve Avrupa Miras İttifakı 3.3 (European Heritage Alliance 3.3) ile işbirliği içinde çalışarak Avrupa’da kültürel ve doğal mirasa ilişkin strateji ve politikaların oluşturulmasına ve uygulanmasına da katkıda bulunmaktadır. Europa Nostra, 2018 Avrupa Kültür Mirası Yılı faaliyetlerine aktif olarak katılmakta ve tanıtımı için büyük bir güçle çalışmaktadır.
Yaratıcı Avrupa
Yaratıcı Avrupa (Creative Europe) kültürel ve yaratıcı sektörleri destekleyerek bu sektörlerin istihdama ve büyümeye katkısını artırmayı hedefleyen yeni bir AB programıdır. 1,46 trilyon € bütçeye sahip olan proje kültürel miras, sahne sanatları, güzel sanatlar, çok disiplinli sanatlar, yayıncılık, sinema, televizyon, müzik ve video oyunları alanlarının yanı sıra on binlerce sanatçıya, kültürel ve görsel-işitsel konularda faaliyet gösteren uzmanlara destek vermektedir. Sağlanan destekler bu kişi ve kuruluşların faaliyetlerini Avrupa geneline yaymalarına, yeni kitlelere erişmelerine ve dijital çağda gereken becerileri geliştirmelerine olanak tanıyacaktır.
2019 Ödülleri
(ülkelere göre alfabetik sırayla)
Koruma Dalında
Montreuil Şatosu, Bonnin, FRANSA
Mutso Suriçi Yerleşimi, GÜRCİSTAN
Kutsal Kefen Şapeli, Torino, ITALYA
Saint Bavo Katedrali,Haarlem, HOLLANDA
Kraliçe Louise Adit Kompleksi, Zabrze, POLONYA
Arkeolojik Kalıntılar Sergileme Pavyonu, Celje, SLOVENYA
Lithica s’Hostal Taşocağı, Menorca, İSPANYA
Elhamra, Partal Sarayı İbadethanesi,Granada, İSPANYA
Zafer Kapısı, Santiago de Compostela, İSPANYA
Ortaçağdan kalma Tithe Ahır/Ambarı, Ingatorp, İSVEÇ
Yr Ysgwrn Çiftliği, Trawsfynydd, Galler, BİRLEŞİK KRALLIK
Araştırma Dalında
Solak 1: Öngörülü Arkeoloji Modeli, ERMENİSTAN/İTALYA
VERONA: OpeN Access’de Van Eyck Araştırmaları, BELÇİKA
RomArchive – Roma Sayısal Arşivi, ALMANYA
Üstün Hizmet Dalında
VVIA – Flaman Endüstriyel Arkeoloji Birliği, BELÇİKA
Fortidsminneforeningen –Norveç Ulusal Vakfı, NORVEÇ
Eğitim, Beceri Geliştirme ve Farkındalık Yaratma Dalında
TUMO Yaratıcı Teknoloji Merkezi, Erivan, ERMENİSTAN
Tarih Radarı 1938, Viyana, AVUSTURYA
Betina Ahşap Gemi Yapımcılığı Müzesi, HIRVATİSTAN
Anıt Avrupa, Berlin, GERMANY
Kültürel Mirasın Vekilharçları, ALMANYA
Yunan Kültür Yolları, Atina, YUNANİSTAN
Müşterektopraklar: Alpler’de Kültürel Topluluklar Haritası, Parco Nazionale Val Grande, ITALYA
Le Dimore del Quartetto, Milano, ITALYA
Kraliyet Sofrasında Bir Yer, Varşova, POLONYA
AB Yaratıcı Avrupa programına dahil olmayan ülkelerden çok etkileyici iki çalışma da Europa Nostra Ödülü’ne layık bulunmuştur.
Koruma Dalında
Boğaziçi Üniversitesi Tarsus-Gözlükule Kazıları Araştırma Merkezi, Mersin, TÜRKİYE
Üstün Hizmet Dalında
Léonard Gianadda, Martigny, İSVİÇRE