Soğuk Savaş’ın Çıkmasına Neden Olan Faktörler
İkinci Dünya Savaşı’nın son sürecinde Almanya’nın teslim olmasıyla birlikte dünya yeni bir kutuplaşma dönemine girmiştir. ABD ve SSCB’nin önderlik ettiği iki blok arasındaki rekabet, Soğuk Savaş’ın temelini atmıştır. 1945’te Yalta ve Potsdam Konferansları, Avrupa’nın geleceğini şekillendirmiş ve Doğu Avrupa’da Sovyet etkisi artmıştır. Truman Doktrini ve Marshall Planı, Batı Bloku’nun Sovyet yayılmasına karşı stratejilerini belirlemiştir.
1945-1950 Arasında Dünyada Yaşanan Gelişmeler ve Türkiye’ye Etkisi
Bu dönemde ABD ve SSCB arasındaki gerilim artarken, Türkiye Batı Bloku’na yakınlaşmaya başlamıştır. Sovyetler Birliği’nin Boğazlar ve Doğu Anadolu üzerindeki talepleri, Türkiye’yi Batı yanlısı bir politika izlemeye zorlamış, Truman Doktrini ile ABD’nin desteğini almıştır. 1949’da NATO’nun kurulması, Türkiye için güvenlik politikalarını yeniden şekillendiren bir gelişme olmuştur.
Kore Savaşı ve NATO
1950’de patlak veren Kore Savaşı, Türkiye’nin Batı Bloku’na entegrasyonunu hızlandırmıştır. Türkiye, BM kuvvetleri çerçevesinde Kore’ye asker göndererek ABD ve Batı ile ilişkilerini güçlendirmiş, bu sürecin sonunda 1952 yılında NATO üyeliğine kabul edilmiştir.
Kruşçev ve Eisenhower Dönemlerinde Türkiye
1953’te Stalin’in ölümüyle SSCB’de Kruşçev dönemi başlamış, bu süreçte yumuşama politikası izlenmiştir. ABD’de ise Eisenhower yönetimi, SSCB’nin genişlemesini sınırlamak için çevreleme stratejisini sürdürmüştür. Türkiye, bu dönemde NATO içinde kritik bir konumda kalmış, askeri üslerin artırılmasıyla stratejik önemi pekiştirilmiştir.
Türkiye’nin Bölgesel Önemi ve Kurulan Teşkilatlar (Balkan Paktı ve Bağdat Paktı)
Türkiye, Soğuk Savaş’ta bölgesel güvenliği sağlamak amacıyla uluslararası ittifaklara katılmıştır. 1954’te Türkiye, Yunanistan ve Yugoslavya arasında imzalanan Balkan Paktı, Sovyet tehdidine karşı bir savunma iş birliği olarak görülmüştür. 1955’te kurulan Bağdat Paktı ise Orta Doğu’da Batı yanlısı ülkeleri bir araya getirmiş ve Türkiye’nin uluslararası rolünü güçlendirmiştir.
Ortadoğu’da Yaşanan Problemler ve Türkiye’ye Etkisi
1950’lerden itibaren Ortadoğu’da Arap-İsrail Savaşları, İran Devrimi ve Körfez Savaşları gibi olaylar Türkiye’nin dış politikasını etkilemiştir. Türkiye, Batı ittifakının bir üyesi olarak bölgesel istikrarsızlıklara karşı dikkatli bir politika izlemiş ve enerji güvenliği açısından kritik bir aktör olmuştur.
Asya ve Afrika’da Yaşanan Problemler ve Türkiye’ye Etkisi
Bağımsızlık hareketleri ve Soğuk Savaş rekabeti Asya ve Afrika’da önemli değişimlere yol açmıştır. Türkiye, Bağlantısızlar Hareketi’ne mesafeli durmuş, ancak özellikle Afrika ile ekonomik ve kültürel ilişkilerini geliştirme çabalarına girişmiştir.
Avrupa’da Yaşanan Gelişmeler ve Türkiye’ye Etkisi
Avrupa’da Avrupa Ekonomik Topluluğu’nun (AET) kurulması ve Batı Bloku’nun ekonomik entegrasyonu Türkiye’yi de etkilemiştir. 1963’te Ankara Anlaşması ile Türkiye, AET ile Gümrük Birliği sürecine adım atmıştır.
Gorbaçov Dönemi ve Doğu Bloğunda Yaşanan Gelişmeler
1985’te SSCB liderliğine gelen Mihail Gorbaçov’un başlattığı Perestroyka ve Glasnost politikaları, Doğu Bloku’nda büyük değişimlere yol açmıştır. 1989’da Berlin Duvarı’nın yıkılması, Doğu Avrupa ülkelerinin bağımsızlıklarını kazanmasına ve SSCB’nin dağılma sürecine girmesine neden olmuştur.
Türk Cumhuriyetlerinin Bağımsızlığını Kazanma Sürecinde Türkiye
1991 yılında Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla birlikte Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Türkmenistan ve Özbekistan gibi Türk Cumhuriyetleri bağımsızlıklarını ilan etmiştir. Türkiye, bu ülkeleri ilk tanıyan devletlerden biri olmuş ve ekonomik, kültürel ve siyasi iş birliklerini geliştirme yönünde adımlar atmıştır.
Soğuk Savaş Sonrası Yeni Düzen: Post-Cold War ve Türkiye’nin Yaklaşımı
Soğuk Savaş’ın sona ermesiyle birlikte Türkiye, Batı ile ilişkilerini sürdürmekle beraber bölgesel iş birliklerine de yönelmiştir. NATO içindeki rolü güçlenmiş, AB ile üyelik süreci hız kazanmış ve Orta Asya ile ilişkiler daha da artmıştır. 1990’larda yaşanan Körfez Savaşı ve Yugoslavya’nın dağılması gibi olaylar Türkiye’nin yeni dış politika anlayışını şekillendirmiştir.
