Çanakkale Krizi, Türk Ordusu’nun 9 Eylül 1922’de İzmir’e girmesinin ardından, Eylül 1922’de İngiliz-Fransız kontrolündeki Boğazlar Tarafsız Bölgesi’ne doğru ilerlemesiyle ortaya çıkan ciddi bir siyasi ve askeri krizdir. Bu durum, Birleşik Krallık Başbakanı David Lloyd George’un hükümetini zora sokmuş ve sonunda iktidarını kaybetmesine yol açmıştır.
Türk Ordusu’nun Boğazlar’a ilerlemesi, İngiliz hükümetinde büyük bir endişeye neden oldu. İngiltere, bu ilerlemeyi durdurmak için askeri müdahale tehdidinde bulundu; ancak İngiliz halkı ve İngiliz Dominyonları, yeniden bir savaşa girmek istemiyordu. Kanada ve diğer bazı ülkeler, asker göndermeyeceklerini açıkladılar. Bu durum, İngiliz hükümetini daha fazla zorladı ve sonunda, Türkiye ile bir çatışmadan kaçınmak için Doğu Trakya’nın Türkiye’ye terk edilmesi kararı alındı.
Bu kararın ardından, Mudanya’da ateşkes görüşmeleri başlatıldı ve 11 Ekim 1922’de ateşkes şartları kabul edildi. Türkiye, takviye kuvvetlerine rağmen, bu durumun herhangi bir direnişe yol açmaması konusunda ikna edildi. Bu olay, İngiliz hükümetinin zayıfladığını gösterdi ve Lloyd George’un başbakanlığının sonunu getirdi.
Çanakkale Krizi, sadece bir askeri kriz değil, aynı zamanda İngiliz iç politikasındaki büyük görüş ayrılıklarını da gün yüzüne çıkardı. Lloyd George’un Türk ordusuna karşı sert tutumu, hükümet içindeki bazı bakanlar tarafından desteklenmedi. Muhafazakar Parti, Lloyd George’un politikasına karşı çıktı ve hükümetten ayrılma kararı aldı. Bu ayrılık, İngiliz siyasetinde büyük bir değişikliğe yol açtı. Sonunda, Lloyd George 19 Ekim 1922’de istifa etti ve yerine Andrew Bonar Law başbakan oldu.
Bu kriz, İngiltere’nin dış politikasında ve iç siyasetinde önemli bir dönüm noktası olarak kabul edilir. İngiliz kuvvetleri, Lozan Antlaşması’nın onaylanmasının ardından Boğazlar Tarafsız Bölgesi’nden çekildi. Çanakkale Krizi, İngilizlerin Türkleri Avrupa’dan çıkarma ve Batı Anadolu’yu Yunanistan’a bırakma politikasının başarısızlığı ile sonuçlandı ve bu, Lloyd George’un düşüşüne yol açan bir katalizör oldu.
Krizin ardından İngiliz siyasetinde meydana gelen değişiklikler, sadece hükümetin değil, aynı zamanda koalisyonun da çöküşüne neden oldu. Lloyd George’un dış politikasına yönelik eleştiriler, koalisyonun bütünlüğünü zedeledi ve nihayetinde Muhafazakarlar ile Liberaller arasındaki ittifakın sona ermesine yol açtı. İngiliz dış politikasının bu başarısızlığı, aynı zamanda İngiltere’nin uluslararası prestijini de olumsuz etkiledi.
Özetle, Çanakkale Krizi, Türk Kurtuluş Savaşı’nın son dönemlerinde hem Türkiye hem de İngiltere için önemli bir dönüm noktası olarak tarihe geçti. Bu kriz, sadece İngiltere’nin Türkiye’ye karşı izlediği politikanın iflasını değil, aynı zamanda İngiliz hükümetinin içsel zayıflıklarını da ortaya koydu.
