Haber Tahir Kavri – Iğdır
Bugün kabir üstü ziyareti Iğdır’da ölüler bayramı:
Ölüm, toplumu yeniden inşa eden ve kollektif bağları güçlendiren bir süreç olarak kabul edilmektedir. Ölüm ve toplum ilişkisini gösteren temel kavram; soy bağını yaşatması ve atalar kültünü yansıtması bakımından topluluklar için kimliksel ve kültürel bir bellektir.
Iğdır’da Nevruz kutlamaları, 1 Mart itibariyle başlar 21 Mart’a kadar devam eder, Kutlamalar Genel Çevre Temizliği, Kötü söz orucu, Ölüler bayramı, Yaşlı ve Hastaları ziyaret, Çocuklar bayramı, Gençler bayramı ve Büyük şenlik olmak üzere 7 aşamadan oluşmaktadır. Bu etkinliklerden biriside ölüler bayramıdır.
Iğdırda asırlardan beri yaşatılan geleneksel bayramlardan biriside Ölüler Bayramıdır. Atalara saygı anlamını taşıyan bu gelenek her yıl 21 Mart Nevruz öncesi yapılmaktadır. Yakın köyler arasında evlilik nedeniyle kendi köyünden kocasının köyüne yerleşen kadınların, babalarının köylerindeki ayinlere de katılabilmeleri için, din alimleri, aksakallar ve muhtarlar tarafından 21 marta en yakın salı ve perşembe günleri ölüler bayramı olarak tayin edilir.
Ölüler bayramına girmeden birkaç gün önce yöre halkınca tüm mezarlıklarda tahrip olan mezarlar onarılmış, bayram günü dikilmek üzere yeni fidanların yerleri hazırlanmış ve tüm mezarlıklarda genel çevre temizliği yapılmış olur.
Yöre halkı Belirlenen günde topluca mezarlıklar kapısında buluşurlar. din alimleri ve aksakallar öncülüğünde duaların okunmasıyla birlikte herkes topluca mezarlığa girer ve etkinlik başlamış olur.
Etkinlikte mezarlar üzerine yeni çiçekler ekilir, tozlanan mezar taşları yıkanır, dualar okunur ve evlerde hazırlanan helva, govut tatlısı, semeni tatlısı, şeker ve yedi levin payı gibi yiyecekler halka dağıtılmak üzere kabir üstlerine bırakılır.
Ölüler bayramının en dikkat çekici özelliklerinden biriside mezarlıkta kendi ölen yakınlarına dualar okuyan kimselerin ailece diğer komşu mezarlarla birlikte kimsesiz olan mezarlarıda ziyaret etmesi ve hatta küsülü olduğu kişiler varsa onlarında yakınlarının mezarlarına giderek dualar okumasıdır.
Ölüler bayramında, ölen kimsenin adına evlerde yeşertilen semenilerdende mezarlar üzerine bırakılması, kuşlar için yem ve su bırakılması, güler yüzlü olmaya dikkat edilmesi, Ölen kimsenin söylediği güzel sözlerin veya şiirlerin hatırlanarak yakınları tarafından mezarı başında tekrar edilmesi, en önemli ritüeller arasındadır.
“Buradaki amaç; Yöre halkı büyük bir bayram şenliğine girecektir bayram öncesi ölen yakınlarının gönlünü almak, onları bu sevince dahil etmek ve burada da bir bayram havası estirilmesi düşüncesi vardır.
Nevruz kutlamalarında önemli bir yeri olan bu gelenek, eski Türklerdeki yuğ törenlerinin izlerini taşımakta ve bu geleneğin devamı niteliğindedir. Tarihte ölümü bile ölümsüzlüğe terfi olarak gören Türklerde ruhların yaşamaya devam ettiğine inanılmakla birlikte, büyüklere, yaşlılara, özellikle baba ve atalara karşı duyulan ilgi ve yakınlıktan kaynaklı Atalar kültünün önemli bir parçası olarak sayılmaktadır
Yurtdışında ve büyük şehirlerde yaşayan Iğdırlı’lar Nevruz kutlamaları çerçevesinde ölüler bayramı ile kendilerine has kıldıkları özellikleri birer kimlik öğesi hâline getirerek kültürel belleklerini hep canlı tutmuşlardır. Bunun yanısıra büyükşehirlerde yaşayan farklı kültürlere sahip insanlarda ığdır’a gelerek bu törene katılırlar.
KARA BAYRAM: (Yastan çıkarma) Nevruz bayramına girmeden önce yakınlarını kaybeden ailelerin ilk bayramı Iğdır’da Kara bayram olarak adlandırılmaktadır. Bu gelenek sadece aynı yıl içinde yakınlarını kaybeden aileleri kapsar.
Yöre halkı büyük bir bayrama girme hazırlığı içerisindedir fakat aynı yıl içerisinde herhangi bir yakınını kaybeden ailelerin evlerinde bir hüzün vardır onlarında moral seviyelerini yükseltmek için acısı olan aileler topluca tek tek ziyaret edilir, acıları paylaşılarak küçültülmeye çalışılır ve aile yaştan çıkarılarak yeni yıla yani Nevruz bayramına dahil edilir.
Yakınlarını kaybeden aileler ise Kara bayramı münasebetiyle evlerde yemekler hazırlayarak ihsanlar dağıtırlar. Yapılan yemeklerde genellikle ölen kişinin sevdiği yemekler tercih edilir, masa üzerine kişiye ait resim konulur ve mecliste o kişinin yaptığı güzel işler ve güzel sözlerden bahsedilir.
Asırlardan beri Iğdır’da yaşatılan Ölüler bayramı veya ahırtek geleneğinin kökenleri eski Türk kültüründe var olan yoğ kültürüyle aynı izleri taşımaktadır. Yoğ kelimesi ölünün gömülmesinden sonra verilen yemek anlamına gelmektedir, bu yemeğe “yoğ basan”, “yoğ aşı” veya ölü aşı deniliyordu. Yoğ törenlerinin yapılmasının altındaki sır ise İslamiyet’ten önce Türklerde ölümden sonraki hayatın varlığı ile ilgilidir. Orhun kitabelerinde Bilge Kağan ve Kültigin için kullanılan “uçtu” tabiri de buradan gelir. Uçmak, yüce yaratanın yanına yükselmek anlamını taşıyordu.
Uygur Türklerinde, Kırım Türklerinde, Kumuklarda, Avarlarda, Nogaylarda, Azerbaycan Türklerinde ve Türkiye’de halen devam eden bu gelenekte ölen kişinin ruhunu huzura kavuşturmayı amaçlayan çeşitli yiyecekler ve ikramlar dağıtılmaktadır. Kökleri eski Türklere dayanan bu gelenek islam dairesine girince içerik aynı kalmış fakat icra ve ritüeller bakımından sadece kabukta değişimler göstermiştir.
#ığdırgündemi
