Türkiye’nin ev sahipliğinde düzenlenecek Suriye konulu dörtlü zirvede ana gündem, İdlib’deki ateşkesin sağlamlaştırılması ve Suriye krizine siyasi çözüm için ortak çabalar olacak.
Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, yarın İstanbul’da Suriye konulu dörtlü zirveye ev sahipliği yapacak.
Zirvede, sahadaki gelişmeler, Soçi mutabakatının ardından İdlib’deki durum ve Astana ve Cenevre platformlarında sürdürülen siyasi çözüm süreci ana gündem olacak.
Dört ülkenin, Suriye krizine kalıcı çözüm bulunmasına yönelik ortak çabaların uyumlulaştırılması hedefleniyor.
Toplantının sonunda dört ülkenin ortak bir bildiri kabul etmesi bekleniyor.
Zirve, Astana platformu ile BM Suriye Özel Temsilcisi Staffan de Mistura’nın Cenevre’de oluşturduğu “küçük grup”tan temsilcileri ilk kez bir araya getirecek. De Mistura, daha önce Cenevre’de her iki platfrom temsilcileriyle anayasa komitesi kurulması konusunda görüşüyordu.
Almanya Başbakanı Angela Merkel, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in yanı sıra de Mistura da zirveye katılacak.
– Zirve İdlib için gündeme gelmişti
Cumhurbaşkanı Erdoğan, zirvenin duyurusunu ilk olarak, 29 Temmuz’da, Suriye’nin kuzeyindeki İdlib’de bir insani felaket olasılığı gündeme geldiği dönemde yapmıştı.
Söz konusu dönemde, Beşşar Esed rejimi ve destekçileri, Suriye’nin orta ve güney cephelerini abluka ve tehcir yoluyla ele geçirmelerinin ardından, İdlib’e yığınak yapmaya başlamıştı.
Türkiye, bu süreçte yaklaşık 4 milyon sivilin barındığı İdlib’de çatışma olması durumunda katliam, insani kriz ve yeni göç dalgasıyla karşılaşılma tehlikesine karşın, diplomasi trafiğine hız verdi.
Fransa ve Almanya’ya da katılma çağrısı yapılan zirvenin ilk olarak 7 Eylül’de düzenleneceği duyurulmuştu.
Ancak o tarihte Tahran’da Türkiye, İran ve Rusya’nın katıldığı Suriye konulu zirvelerin üçüncüsü gerçekleştirilmişti.
Erdoğan, Tahran zirvesinde İdlib’de ateşkes çağrısı yapmış, 17 Eylül’de ise Rus mevkidaşı Putin ile Soçi’de ateşkesin korunması için ek önlemler üzerinde anlaşmıştı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, 23 Ekim’deki açıklamasında, “Özellikle İdlib başta olmak üzere birçok konuyu ele alma fırsatını yakalayacağız. Temennim odur ki Suriye’de özellikle İdlib başta olmak üzere buraya huzurun gelmesi konusunda burası ciddi bir adım olsun.” demişti.
Türkiye, Avrupa Birliği ülkelerinin Suriye krizinin çözümüne ilişkin rolüne, Rusya ve İran’ın rollerini dengelemek açısından önem atfediyor.
– Fransa, Almanya ve Rusya’nın tutumu
Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın, 14 Eylül’de düzenlediği dörtlü zirve için hazırlık toplantısının ardından, dört ülkenin teknik heyetlerinin, öncelikli olarak çatışmaların durdurulması ve askeri çözüm yerine, siyasi çözümün desteklenmesi konusunda mutabık kaldığını vurgulamıştı.
Alman yetkililer, zirveye ilişkin açıklamalarında, Türkiye’nin Soçi mutabakatıyla oldukça özel bir sorumluluk üstlendiği, mutabakatı destekledikleri ve İstanbul zirvesinin mutabakatın uygulanmasına katkıda bulunacağını umduklarını vurguluyor.
Fransa ise, İdlib’deki ateşkesin kırılgan olduğuna, hızlı bir şekilde sağlamlaştırılması gerektiğine işaret ederek, zirveyi anayasa komitesi kurulmasını hızlandırmak ve siyasi süreci başlatmak için bir “fırsat” olarak niteliyor.
Alman ve Fransız yetkililerin mesajlarında, Rusya’ya tavrını açıkça ortaya koyma ve Esed rejiminin müttefiği olarak sorumluluk üstlenme çağrısı yapılıyor.
Rusya ise İstanbul zirvesinden dönüm noktası niteliğinde karar çıkmasının beklenmemesi gerektiğine işaret ederek, zirvenin dört ülke arasında iş birliği alanları için fikir teatisi yapmak için önemli bir platform olacağına dikkati çekiyor.
Birleşmiş Milletler İnsani Yardım Koordinasyon Ofisi Sözcüsü Jens Laerke, 19 Ekim’deki açıklamasında zirvenin “tam zamanında” yapıldığını belirterek, “Güçlü aktörlerin bir araya gelmesi olumlu bir gelişme. (Zirvenin) İdlib ve Suriye genelindeki krize siyasi ve barışçıl bir çözüm bulunmasına katkı sağlamasını umuyoruz.” demişti.
– İdlib’de durum
Türkiye ve Rusya’nın 17 Eylül’de vardığı mutabakatın ardından askeri muhalifler, belirlenen silahsızlanma bölgesinden ağır silahlarını çekme işlemini 10 Ekim’de tamamladı.
Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, önceki gün yaptığı açıklamada, radikal grupların büyük bir kısmının da çekildiğini bildirmişti.
Ancak Beşşar Esed rejimi güçleri, 17 Eylül’den bu yana İdlib Gerginliği Azaltma Bölgesi ve muhaliflerin ağır silahlarını çektiği bölgelere topçu saldırılarını aralıklarla sürdürüyor.
Dörtlü zirvenin perde arkası
DW Türkçe’nin diplomatik kaynaklardan edindiği bilgilere göre aylar önce Cumhurbaşkanı Erdoğan, Almanya Başbakanı Merkel’e, Türkiye, Rusya ve Almanya arasında Suriye konulu üçlü bir zirve toplantısı düzenlemeyi önerdi. Merkel, öneriyi geri çevirmedi. Ancak Almanya’nın dış politikada Fransa ile yakın koordinasyon içerisinde olduğunu hatırlatarak, dörtü bir formatın daha uygun olacağına işaret etti. Ancak Fransa Cumhurbaşkanı Macron’un terör örgütü YPG ve PYD heyetlerini Paris’te kabul etmesi, bunun Türkiye ile gerilimlere yol açması, dörtlü zirvenin toplanmasını geciktirdi. Suriye konusunda Fransa öncülüğünde kurulan Small Group’a Türkiye’nin alınmaması, bunun yarattığı gerginlikler de gecikmede rol oynadı.
Rusya ile sağlanan İdlib mutabakatından sonra Eylül ayı sonunda Berlin’i ziyaret eden Cumhurbaşkanı Erdoğan kendisiyle seyahat eden gazetecilere Merkel ile görüşmesini aktarmış, “Şimdi bir ‘small (küçük) grup’ diye bir şey çıkardılar… Bu toplantılara Türkiye’yi çağırmıyorlar… Ben de Sayın Merkel’e bizimki de ‘smaller grup (daha küçük grup) olur dedim” açıklamasını yapmıştı. Şimdi dikkatler bu “küçükten daha küçük” grubun zirvesinden ne tür sonuçlar çıkacağına, Suriye’de barışın tesisinde somut adımlar atılıp atılmayacağına çevrildi.
“Kapsamlı konuların ele alınacağı bir zirve”
Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın İstanbul’da yapılacak Suriye konulu dörtlü zirve ile ilgili yaptığı açıklamada, “Bu zirvede bizim öncelikli amacımız Suriye’de çözümün askeri değil siyasi olduğu gerçeğinden hareketle yeni ne tür formüller üretebiliriz konuları üzerinde durmak olacak. Bu çerçevede Cumhurbaşkanımızın idlib mutabakatının muhafaza edilmesi ve özellikle rejim kaynaklı ihlallerin önlenmesi yönünde değerlendirmeleri olacak” dedi.
Uluslararası Diyarbakır Kongresine katılmak üzere geldiği Diyarbakır’da, Türkiye, Rusya, Almanya ve Fransa’nın katılımıyla İstanbul’da gerçekleştirilecek Suriye konulu dörtlü zirve ile ilgili açıklamalarda bulunan Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın, özellikle Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın girişimleriyle yapılan İdlib mutabakatı sonrasında Suriye’de siyasi sürecin hem sahada hem de diplomatik çerçevede yeni bir evreye girdiğini belirterek, “Yarın ki zirvede hem idlib mutabakatı hem siyasi ve diplomatik süreçlerin takibi hem sahada yaşanan gelişmeler, mülteciler, insani yardımların ulaştırılması, Anayasa komisyonunun kurulması ve siyasi geçiş sürecinin sağlanması ile ilgili kapsamlı konuların ele alınacağı bir zirve yapılacak” dedi.
Gelinan son nokta hakkında liderlere bilgi
Yapılacak zirvede öncelikli amaçlarının Suriye’de çözümün askeri değil siyasi olduğu gerçeğinden hareketle yeni ne tür formüller üretilebilir konuları üzerinde durmak olacağını ifade eden Kalın, “Bu çerçevede İdlib mutabakatının muhafaza edilmesi ve özellikle rejim kaynaklı ihlallerin önlenmesi yönünde Cumhurbaşkanımızın değerlendirmeleri olacak. Yarın ki zirve aslında Astana grubunda bulunan garantör ülkelerle, küçük grup diye bilinen Almanya ve Fransa’nın içinde yer aldığı grubun ilk defa bir araya geldiği zirve olacak. Bu yönüyle hem Astana hem Cenevre, hem Birleşmiş Milletler hem de küçük grup girişimlerini bir araya getiren önemli bir zirve olacak. Yine bu çerçevede zirvenin uluslararası ayağını, Birleşmiş Milletler boyutunu teyit etme bakımından Suriye Özel Temsilcisi de bu zirveye davet edildi. Kendisi de orada bir sunum yapacak. Şuana kadar yürüttüğü çalışmalarda geldiği son nokta hakkında liderlere bilgi verecek. Bu zirveden en önemli somut beklentimiz siyasi çözüm yolunda atılacak adımların netleştirilmesi, yol haritasının belirlenmesi olacak. Özellikle anayasa komisyonunun kurulması Suriye’nin yeni anayasasını yazacak bu yapının oluşturulması da bu zirveden önemli beklentilerimizden bir tanesi” diye konuştu.
Peskov: Liderler ortak konular bulmaya çalışacak
Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, yarın İstanbul’da Suriye krizine çözüm bulmak için bir araya gelecek Rusya, Türkiye, Almanya ve Fransa liderlerinin Suriye’yle ilgili ortak konular bulmaya çalışacağını belirtti.
Peskov, bugünkü basın toplantısında Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Almanya Başbakanı Angela Merkel ve Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron arasında yapılacak önemli zirve hakkında açıklamalarda bulundu. Peskov, liderlerin Suriye’yle ilgili ortak konular bulmak için farklı formatları birleştirme ve ‘saatlerini ayarlama’ üzerinde duracağını ifade etti.
‘ORTAK BASIN AÇIKLAMASI BEKLENİYOR’
“Rusya Devlet Başkanı için yarın çalışma günü. Devlet Başkanı’nın özellikle Suriye’ye ayrılan bir uluslararası gündemi var. İstanbul’daki zirve 14.00’te başlayacak. Liderlerin zirveden sonra bir basın açıklaması yayınlamasını bekliyoruz” diyen Peskov, Putin’in ikili görüşmeler yapacağını ekledi.
‘RUSYA VE AVRUPA ARASINDA İHTİLAF DEĞİL YAKLAŞIM FARKI VAR’
Peskov, Rusya ile Avrupa arasında Suriye’ye insani yardım gönderilmesi konusunda çözülemeyecek ihtilaflar olduğu söylemlerini de yanıtladı.
Sözcü, “Bunlar ihtilaf değil. Farklı yaklaşımlar mevcut. Doğal olarak, herkes Suriye’de siyasi çözüm bulunmasını istiyor. Ortak amaç bu, ancak kullanılan araçlar ve taktik bakımından elbette görüş ayrılıkları olabilir” diye konuştu.
“Yeni bir görüşme formatı değil”
Merkel hükümetinin zirvedeki önceliğini, İdlib anlaşmasının başarıyla uygulanmaya devam etmesi oluştururken, Berlin aynı zamanda bu toplantının Suriye’de siyasi çözüm çabalarına ivme kazandırmasını umut ediyor. Alman hükümetinin sözcü vekili Ulrike Demmer, toplantıda Türkiye ile Rusya arasındaki Soçi mutabakatının, BM şemsiyesi altındaki siyasi çözüm çabalarının ve özellikle de Anayasa Komisyonu’nun çalışmalarının başlamasının ele alınacağını kaydetti. Demmer ayrıca, “Bu buluşma Suriye konusunda yeni bir görüşme formatı oluşturulduğu anlamına gelmiyor” ifadesini kullandı.
