Öğretmen, öğrenme ve öğretme süreçlerini yönlendiren, öğrencilere rehberlik eden ve bilgi aktaran kişidir. Öğretmenler, öğrencilerin bilgi ve becerilerini geliştirmelerine yardımcı olmakla kalmaz, aynı zamanda onların bireysel ve sosyal gelişimlerine de katkı sağlarlar. Bu bağlamda, bir öğretmenin sahip olması gereken nitelikler iki ana başlık altında toplanabilir: kişisel özellikler ve mesleki özellikler.
a) Kişisel Özellikler
Bir öğretmenin sahip olması gereken kişisel nitelikler, onun mesleki başarı ve etkisini doğrudan etkiler. İyi bir öğretmen:
Mesleğini Seven: Öğretmenlik, sevgi ve tutku gerektiren bir meslektir. Öğretmen, yaptığı işten keyif almalı ve öğrencilerine bu sevgiyi yansıtmalıdır.
İletişim Becerileri Güçlü: Öğretmen, etkili bir iletişim kurabilmeli, öğrencileriyle açık ve anlaşılır bir şekilde etkileşimde bulunabilmelidir.
Değerleri Güçlü: Öğretmen, toplumsal ve etik değerlere sahip olmalı, bu değerleri öğrencilerine aşılamalıdır.
Önyargısız ve Hoşgörülü: Öğretmen, farklılıkları kucaklayabilmeli ve her öğrenciye eşit yaklaşmalıdır.
Gelişmeye Açık: Öğretmen, kendini sürekli geliştirmeli, yeniliklere açık olmalı ve mesleki bilgi ve becerilerini güncellemeye istekli olmalıdır.
Bireysel ve Ekip Çalışmasına Yatkın: Hem bireysel olarak sorumluluk alabilmeli hem de ekip içinde uyumlu çalışabilmelidir.
Rehber ve Yönlendirici: Öğretmen, öğrencilere yol gösterici olmalı, onların potansiyellerini en üst düzeye çıkarmalarına yardımcı olmalıdır.
Kendini Gerçekleştirmiş ve Güven Verici: Öğretmen, kişisel olarak dengeli ve özgüvenli olmalı, bu güveni öğrencilerine de yansıtabilmelidir.
b) Mesleki Özellikler
Mesleki nitelikler, öğretmenin işini etkili bir şekilde yapabilmesi için gerekli olan bilgi, beceri ve yeterlilikleri kapsar. Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) bu nitelikleri üç ana yeterlik alanında tanımlar:
Konu Alanı Bilgisi: Öğretmen, uzman olduğu disiplin alanına dair derinlemesine bir bilgiye sahip olmalıdır. Alan bilgisi, öğretmenlik mesleğinin temelidir ve bu konuda eksiklik olması durumunda, kullanılan öğretim yöntemleri öğrenme açısından yetersiz kalabilir.
Öğretmenlik Meslek Bilgisi: Bir öğretmenin bir konuyu iyi bilmesi önemlidir, ancak bu tek başına yeterli değildir. Öğretmen, aynı zamanda bu bilgiyi nasıl öğreteceğini de bilmelidir. Mesleki formasyon, öğretmenin bildiğini etkili bir şekilde aktarabilmesi için gerekli olan bilgi ve becerileri içerir.
Genel Kültür ve Genel Yetenek: Öğretmenin sadece kendi alanında uzmanlık bilgisine sahip olması yetmez; aynı zamanda toplumsal, kültürel ve dünya çapındaki olayları anlaması ve bunlar hakkında çözüm yolları düşünebilmesi de beklenir. Genel kültür bilgisi, tarih, coğrafya, matematik, vatandaşlık, dil bilgisi gibi çeşitli alanlara ilişkin geniş bir bilgi birikimini kapsar.
Unutulmamalıdır ki bir öğretmen, hangi dersi okutursa okutsun, öğrencilerinin sosyalleşmesine ve toplumsal kültürü edinmelerine yardımcı olmalıdır. Bu görevi başarıyla yerine getirebilmek için öğretmenin, içinde yaşadığı toplumu, kültürel özellikleri ve yerel normları iyi tanıması gerekir. Öğretmenlik mesleği, sadece bilgi aktarmakla sınırlı olmayan, aynı zamanda toplumun geleceğini şekillendiren bir görevdir. Öğrenciler, öğretmenlerinin rehberliğinde sadece akademik bilgiyle donanmazlar; aynı zamanda toplumun bir parçası olmayı, insanlarla sağlıklı ilişkiler kurmayı ve toplumsal normları öğrenmeyi de öğretmenlerinden öğrenirler. Bu nedenle, “Unutulmamalıdır ki bir öğretmen, hangi dersi okutursa okutsun, öğrencilerinin sosyalleşmesine ve toplumsal kültürü edinmelerine yardımcı olmalıdır” sözü, öğretmenlik mesleğinin derin anlamını ve önemini yansıtır.
Bir öğretmen, ders kitabının sayfalarından çok daha fazlasını öğretir. Matematik, tarih veya fen bilgisi derslerinde, öğrencilere sadece formülleri, tarihsel olayları ya da bilimsel teorileri anlatmakla kalmaz; aynı zamanda onlara, birlikte çalışmanın değerini, karşılıklı saygıyı ve hoşgörüyü öğretir. Bu süreç, öğrencilerin gelecekte toplumun bilinçli bireyleri olmaları açısından kritik bir rol oynar. Öğrenciler, sınıf içinde öğrendikleri sosyalleşme becerilerini, hayatlarının her alanında kullanacakları sağlam temeller olarak geliştirirler.
Öğretmenlerin, öğrencilerine toplumsal kültürü aktarmadaki rolleri de oldukça büyüktür. Toplumsal kültür, bir toplumun değerlerini, normlarını, geleneklerini ve tarihini içerir. Bu kültürün yeni nesillere aktarılması, toplumsal devamlılık ve birlik açısından hayati bir öneme sahiptir. Bir öğretmen, derslerinde bu değerleri ve normları dolaylı ya da doğrudan öğreterek, öğrencilerinin toplumla uyum içinde yaşamalarını sağlar. Bir toplumun kültürel zenginliği, öğretmenlerin bu görevlerini ne kadar başarılı bir şekilde yerine getirdiklerine bağlıdır.
Bir öğretmen, aynı zamanda öğrencilerine iyi birer insan olmayı öğretmelidir. Toplumsal kültürün bir parçası olan empati, yardımlaşma ve adalet gibi değerler, öğretmenlerin rehberliğinde öğrencilere kazandırılır. Öğretmen, sınıf içinde adil olmanın, başkalarına saygı göstermenin ve farklılıklara hoşgörüyle yaklaşmanın ne kadar önemli olduğunu öğrencilere göstermelidir. Bu, onların sadece başarılı bireyler değil, aynı zamanda vicdanlı ve sorumluluk sahibi vatandaşlar olarak yetişmelerine katkı sağlar.
